راه­کار اسنپ بک(بازگشت فوری) برای اوکراین

چگونه ضمانت‌های امنیتی ایجاد کنیم که کیف و مسکو آن را معتبر بدانند

*ساموئل چاراپ و **جرمی شاپیرو 7 اکتبر 2025 Foreign Affairs

یداله فضل الهی 23/07/1404

*ساموئل چاراپ، رئیس برجسته سیاست روسیه و اوراسیا و دانشمند ارشد سیاسی در شرکت RAND است.

**جرمی شاپیرو، مدیر تحقیقات شورای روابط خارجی اروپا است.

آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در بحث‌های خود در مورد پایان جنگ در اوکراین، به طور فزاینده‌ای بر ارائه ضمانت‌های امنیتی به کیف تمرکز دارند. پس از بیش از یک دهه درگیری با روسیه، از جمله چهار سال جنگ تمام عیار، به طور قابل درکی اوکراین در مورد رعایت هرگونه آتش‌بس به مسکو اعتماد ندارد. قبل از اینکه کیف آتش‌بس را امضا کند، از شرکای کلیدی خود تضمین می‌خواهد که اگر روسیه دوباره حمله کند، اوکراین به حال خود رها نخواهد شد.

برای برآورده کردن این درخواست، برخی از متحدان پیشنهاد داده‌اند که به اوکراین تضمین‌هایی بر اساس ماده 5 ناتو داده شود، که اعلام می‌کند حمله به یک کشور ناتو، حمله به همه است. دیگران استقرار نیروهای اروپایی در این کشور را به عنوان راهی برای دادن چنین تضمین‌هایی توصیه کرده‌اند. اما این پیشنهادها فاقد اعتبار هستند. متحدان ناتو قاطعانه از مداخله مستقیم در جنگ فعلی خودداری کرده‌اند، بنابراین هر وعده‌ای که آنها برای جنگیدن با روسیه در یک جنگ جدید می‌دهند، به سادگی قابل باور نیست. کرملین این را بهتر از هر کسی می‌داند و چنین بلوف‌هایی مانع آن نخواهد شد.

رهبران آمریکایی و اروپایی می‌توانند تضمین واقعی پس از جنگ به اوکراین ارائه دهند. اما برای انجام این کار، آنها باید به وعده‌هایی که معتبر هستند پایبند باشند. و این به معنای تعهد به نسخه شدیدتری از رفتار فعلی آنها در صورت نقض آتش بس توسط روسیه است. به عبارت دیگر، اگر مسکو دوباره به اوکراین حمله کند، متحدان این کشور باید تحریم‌ها را علیه روسیه دوباره اعمال ‌کنند، حمایت مالی جدیدی به کیف ارائه ‌دهند و به اوکراین کمک نظامی بکنند که این موارد فراتر از آنچه در زمان صلح ارائه می‌دهند، خواهد بود. ایالات متحده و متحدانش این تعهدات را به قانون تبدیل می‌کنند و مکانیسم‌هایی ایجاد می‌کنند که در صورت حمله روسیه، این تعهدات فعال گردد.

البته این تضمین‌ها به تعهدی مانند ماده ۵ نمی‌رسد. اما اگر این اقدامات با اقدامات زمان صلح که ارتش اوکراین را تقویت می‌کند (که همچنان منبع اصلی بازدارندگی کیف خواهد بود) ترکیب شوند، همچنان بر محاسبات کرملین تأثیر خواهند گذاشت. بنابراین، ایالات متحده و اروپا می‌توانند تضمین کنند که هرگونه تجاوز مجدد، حتی بدون مداخله مستقیم، برای روسیه به طرز غیرقابل تحملی پرهزینه خواهد بود.

اعتبار و زودباوری

کشورهای ناتو از فوریه ۲۰۲۲ تلاش‌های زیادی برای کمک به کی‌یف در مقاومت در برابر تهاجم مسکو انجام داده‌اند. در میان بسیاری از اقدامات دیگر، آنها تحریم‌های شدیدتری را علیه روسیه اعمال کرده‌اند، اطلاعات حیاتی را در اختیار اوکراین قرار داده‌اند و سلاح‌های پیشرفته (از جمله پدافند هوایی) به آن کشور داده‌اند. اما آنها دائماً اعلام کرده‌اند که حاضر به جنگ با یک قدرت هسته‌ای بر سر اوکراین نیستند و از اعزام نیرو خودداری کرده‌اند. آنها همچنین از پیشنهاد عضویت کی‌یف در ناتو خودداری کرده‌اند. و اجازه نخواهند داد که اوکراین از سلاح‌های دریافتی، به روش‌هایی استفاده کند که به اعتقاد آنها ممکن است آنها را مستقیماً درگیر جنگ بکند.

تعهدات جدید چند کشور اروپایی برای استقرار نیرو در اوکراین پس از توافق آتش‌بس ممکن است نشان دهد که این رویکرد در حال تغییر است. اما بعید است که به تعبیر رهبران قاره اروپا «نیروی اطمینان‌بخش»، نتیجه موثری داشته باشد. در جنگ حاضر، اروپا از جنگیدن به نمایندگی از کیف خودداری کرده است، زیرا درگیری در جنگ با روسیه در راستای منافع اصلی امنیت ملی این قاره نیست. مردم اروپا نیز دائماً با مداخله مستقیم مخالف هستند. استقرار نیروها پس از آتش‌بس این واقعیت‌ها را تغییر نخواهد داد. اگر فرانسه، بریتانیا یا هر کشور دیگری نیرو اعزام کنند و مورد حمله روسیه قرار گیرند، ممکن است قطار بعدی را سوار شوند.

ایالات متحده و اروپا آماده جنگیدن به نمایندگی از اوکراین نیستند. با این حال، آنها به وضوح به اعمال تحریم علیه روسیه و ارائه سلاح‌های تهاجمی، حمایت مالی و اطلاعاتی به کیف تمایل دارند. توافق‌نامه‌های امنیتی دوجانبه که در سال ۲۰۲۴ بین اوکراین و شرکای کلیدی بین‌المللی آن کشورامضا شد، تاکنون چندین عضو ناتو (از جمله واشنگتن) را متعهد کرده است که به طور مداوم چنین کمکی را چه در طول جنگ و چه پس از پایان آن ارائه دهند. اما اوکراین همچنان به وعده‌ای مبنی بر افزایش چشمگیر حمایت شرکا در صورت تجاوز روسیه در آینده و همچنین یک فرآیند ساختاریافته برای اطمینان از عمل به این تعهد نیاز دارد. ضامن‌های این کشور باید به مسکو علامت دهند که تجاوز مجدد نه تنها با مقاومت اوکراینی‌ها، بلکه با تشدید گسترده حمایت خارجی مواجه خواهد شد.

متحدان ناتو حاضر نیستند به نمایندگی

از اوکراین با روسیه وارد جنگ شوند.

تحریم‌ها فوری‌ترین ابزار هستند. احتمالا ایالات متحده و اروپا به عنوان بخشی از هرگونه توافق مذاکره‌شده با مسکو، موافقت خواهند کرد که برخی از محدودیت‌های اقتصادی خود را کاهش دهند. اما اگر مسکو این توافق را نقض کند، آنها باید دوباره بانک‌های روسی را از سوئیفت (سیستم پیام‌رسانی انتقال بانکی بین‌المللی مستقر در اروپا) اخراج کنند. آنها همچنین مجددا باید کنترل کامل بر صادرات کالاهای دو منظوره و های تکنولوژی را اعمال کنند، ممنوعیت‌ها بر بدهی‌های دولتی و سرمایه‌گذاری‌های انرژی آن را تمدید کنند و محدودیت‌های قیمتی سختگیرانه‌ای بر صادرات نفت آن اعمال نمایند. متحدان اوکراین همچنین می‌توانند در صورت ادامه تجاوز روسیه، تحریم‌ها را در سطوح تشدیدشونده افزایش دهند. سطح اول ممکن است هرگونه دارایی روسیه را که در خارج از کشور نگهداری می‌شود، مسدود کند. سطح دوم می‌تواند تحریم‌ها را به حمل و نقل، بیمه و تجارت کالا گسترش دهد. و سطح دیگر می‌تواند تحریم‌های ثانویه را بر نهادهای کشورهای ثالث، به ویژه آنهایی که اقتصاد جنگی روسیه را از طریق خرید نفت و گاز فعال می‌کنند، اعمال کند (کاری که واشنگتن و اروپا در جنگ فعلی حاضر به انجام آن نبوده‌اند).

البته تحریم‌ها به تنهایی نمی‌توانند تانک‌های روسیه را متوقف کنند. برای این کار، اوکراین به سلاح‌های بیشتری نیاز خواهد داشت. اگر مسکو با آتش‌بس موافقت کند، ایالات متحده و اروپا از سرازیر کردن سیل سلاح‌های تهاجمی به اوکراین دست کشیده و سلاح‌هایی را در اختیار آن قرار می‌دهند که نوعی استراتژی دفاعی-محور مانند جوجه‌تیغی را ممکن می‌سازد که شامل پدافند هوایی، سیستم‌های ضد تانک و پهپادها می‌شود. با این حال، اگر روسیه توافق‌نامه را نقض کند، شرکای کیف به سرعت جریان کمک‌های تهاجمی را افزایش خواهند داد. آنها باید کشور را با موشک‌های دوربردتر، مانند سیستم موشکی تاکتیکی ارتش (ATACMS) از ایالات متحده و سایه‌های طوفان(Storm Shadow)1 از فرانسه و بریتانیا، پر کنند. آنها باید تحویل هواپیماهای جنگی، زره‌پوش، پهپادهای تهاجمی دوربرد و توپخانه را تسریع کنند. و همچنین باید محدودیت‌های فعلی برد موشکی را حذف کرده و به کیف اجازه دهند از سیستم‌های اهدایی علیه اهداف نظامی در داخل روسیه استفاده کند، مشروط بر اینکه آن اهداف مستقیماً با تهاجم نظامی {روسیه}مرتبط باشند. اشتراک‌گذاری اطلاعات نیز برای هدف قرار دادن نیروهای روسی که در زمان صلح به حالت تعلیق درآمده بود، از سر گرفته خواهد شد.

آخرین ابزار تضمین امنیتی معتبر، کمک مالی است. به هر حال، جنگ به همان اندازه که آزمونی آزمونی برای عملکرد در میدان نبرد است، آزمونی برای استقامت اقتصادی نیز هست و اوکراین برای ادامه حیات در حین جنگ به کمک مالی نیاز خواهد داشت. بنابراین، کشورهای گروه هفت باید یک «صندوق دائمی تثبیت اوکراین»2 ایجاد کنند که بتواند کمک مالی به کیف را افزایش دهد. اگر روسیه و اوکراین در صلح باشند، این صندوق هزینه بازسازی اوکراین را پرداخت کرده و کمک‌های کلان اقتصادی ارائه می‌دهد. اما اگر روسیه حملات خود را از سر بگیرد، این صندوق حمایت‌های بودجه‌ای در مقیاس بزرگ را توزیع کرده و تولید نظامی را تأمین مالی می‌کند و به اوکراین اجازه می‌دهد تا هر زمان که لازم باشد به جنگ ادامه دهد.

ضمانت بازگشت پول

پس از تهاجم تمام عیار روسیه، کمک‌های خارجی به اوکراین اختیاری و اغلب با تأخیر انجام می‌شد و موضوع بحث‌های سیاسی طولانی بود. برای اینکه ضمانت‌های امنیتی موثر باشند، نباید ناپایدار باشند. برعکس، باید به سرعت و به طور خودکار اعمال شوند. بنابراین، ضامن‌های اوکراین باید یک چارچوب مشخص، محرک‌های مورد توافق و سازوکارهای مالی و قانونی ایجاد کنند که تضمین کند هر کشور به تعهدات خود عمل می‌کند.

متحدان اوکراین می‌توانند با تصویب قانون برخی از تعهدات خود را تضمین کنند. به عنوان مثال، واشنگتن می‌تواند قانونی را تصویب کند که تحریم‌های خودکار را علیه روسیه اعمال کند و در صورت تجاوز مجدد روسیه، بودجه‌ای را برای اوکراین تخصیص دهد. شورای اروپا باید سازوکار مشابهی را تصویب کند. اتحادیه اروپا معمولاً برای اعمال تحریم‌ها به اتفاق آرا نیاز دارد. اما راه حل‌هایی - یعنی بندهای اکثریت مشروط این نهاد - وجود دارد که کشورهای عضو اتحادیه اروپا می‌توانند از آنها برای اعمال مجدد محدودیت‌ها استفاده کنند.

فرایند فعال‌سازی این ضمانت‌ها باید سریع و مستقیم باشد. اگر کیف، مسکو را به نقض آتش‌بس متهم کند، وزرای امور خارجه کشورهای ضامن باید ظرف ۴۸ ساعت برای بررسی ادعاهای اوکراین و بررسی اطلاعات از منابع مختلف تشکیل جلسه دهند. با این حال، بازگشت سریع تحریم‌ها (snapback) باید اعمال شود، مگر اینکه اکثریت کشورهای ضامن به این نتیجه برسند که اوکراین اشتباه کرده است. این سیستم ممکن است قدرت قابل توجهی به کیف بدهد، اما برگرداندن مسئولیت اثبات{نقض آتش بس توسط روسیه} برای بازداشتن کرملین ضروری است. در غیر این صورت، روسیه ممکن است بدون ایجاد عواقب، از مسیرهایی کوچک از خط آتش‌بس عبور کند. برای اطمینان از اینکه اوکراین در صورت حمله مجدد روسیه به سرعت حمایت نظامی مورد نیاز خود را دریافت می‌کند، ایالات متحده و اروپا باید قراردادهای دائمی با صنایع دفاعی خود برای تولید موشک‌های دوربرد، هواپیماهای پیشرفته، سیستم‌های توپخانه‌ای و سایر سلاح‌های لازم برای پشتیبانی از کیف امضا کنند. شرکای اوکراین همچنین باید مهمات را در انبارهای تعیین‌شده در قلمرو کشورهای هم‌مرز مستقر کنند. به همین ترتیب، ناتو باید اطمینان حاصل کند که مراکز آموزشی در آلمان، لهستان و بریتانیا همیشه جایی برای نیروهای اوکراینی داشته باشند، و در صورت از سرگیری جنگ و نیاز کیف بتواند نیروهای ذخیره خود را به وضعیت جنگی قرار دهد.

در نهایت، ایالات متحده و اروپا باید این سیستم را به طور منظم زیرنظر داشته باشند.. آنها باید سالی یک بار گزارش مشترکی در مورد وضعیت امنیت اوکراین، تضمین ضمانت‌ها و آمادگی سازوکارهای ماشه منتشر کنند. کمیته‌های پارلمانی در کنگره ایالات متحده، پارلمان اروپا و مجالس قانونگذاری ملی مختلف اروپا نیز باید جلسات استماع خود را برگزار کنند. انجام این کار به تضمین حفظ مشروعیت دموکراتیک این سیستم - و در نتیجه حمایت از آن - کمک می‌کند.

آنچه هست و آنچه هرگز نخواهد بود

تضمین امنیتی مبتنی بر مکانیزم ماشه تحریم‌ها، تأمین مالی و تسلیحات ممکن است شاٌن ماده ۵ ناتو یا جسارت استقرار نیروهای اروپایی در اوکراین را نداشته باشد. اما برای کیف، این توقعات توهم هستند، نه گزینه‌های واقعی. اوکراینی‌ها نباید برای انجام کاری در آینده که بارها و بارها در ده سال گذشته از انجام آن خودداری کرده‌اند، به ایالات متحده و اروپا اعتماد کنند.

در مقابل، این اقدامات دقیقاً به این دلیل معتبر هستند که ناتو قبلاً تمایل خود را برای انجام آنها نشان داده است. به عبارت دیگر، کشورهای اروپائی می‌توانند بدون اینکه امید واهی ایجاد کنند ، به اوکراین اطمینان دهند که تنها رها نخواهد شد. آنها می‌توانند برای روسیه روشن کنند که هرگونه حمله‌ای مجازات خودکار را به دنبال خواهد داشت. و همراه با نیروهای مسلح قدرتمند اوکراین (و کمک‌های نظامی در زمان صلح)، می‌توانند در مقابل کرملین بازدارندگی ایجاد کنند و صلحی پایدار را تضمین نمایند.

یداله فضل الهی

23/07/1404

  1. (Storm Shadow) استورم شادو یک موشک کروز شناساگریز، دوربرد، و هواپرتاب است که طی یک همکاری مشترک بین بریتانیا و فرانسه توسعه داده شده و می­تواند اهداف راهبردی و نظامی را از فواصل دور با دقت بالا مورد اصابت قرار دهد. این موشک برای نخستین بار در سال 2002 وارد خدمت شد و از اپراتورهای فعلی آن می توان به انگلیس، فرانسه، ایتالیا، یونان، مصر، قطر، هند، عربستان، امارات و اوکراین اشاره کرد.
  2. (Ukraine stabilization fund) صندوق تثبیت، ابزاری است که توسط دولت ایجاد می‌شود و وجوهی را با هدف تثبیت اقتصاد نگهداری می‌کند.

برچسب‌ها: اکراین, روسیه, جنگ, اسنپ بک
+ نوشته شده در  چهارشنبه بیست و سوم مهر ۱۴۰۴ساعت 13:29  توسط یداله فضل الهی  |